Macierzyński a składka zdrowotna w 2022 – jak przetrwałam chaos Polskiego Ładu

Pamiętam ten chaos jak dziś. Początek 2022 roku, w domu noworodek, nieprzespane noce, a tu nagle BUM! Polski Ład. Wszyscy o tym gadali, a ja, próbując ogarnąć nową rzeczywistość z małym człowiekiem, musiałam jeszcze rozgryzać, co się dzieje z moimi pieniędzmi z ZUS-u. Moja koleżanka, Kasia, która urodziła miesiąc przede mną, dzwoniła do mnie spanikowana. „Słuchaj, zabiorą nam jeszcze więcej z macierzyńskiego? O co chodzi z tą składką zdrowotną?”. To było pytanie, które zadawała sobie chyba każda młoda mama. Ten artykuł to takie moje wspomnienie i próba uporządkowania tego, co działo się wtedy, w 2022 roku. Bo choć przepisy dotyczą przeszłości, to wiele z nas wciąż ma wątpliwości co do tamtych rozliczeń.

Polski Ład i zamieszanie w składkach – co się właściwie zmieniło dla mam?

Przed 2022 rokiem było jakoś prościej. Składka zdrowotna była, owszem, ale można było jej część odliczyć od podatku, więc nie bolało to aż tak bardzo po kieszeni. Polski Ład wywrócił to do góry nogami. Zlikwidowano możliwość odliczania składki od podatku, co w praktyce oznaczało, że na rękę dostawaliśmy mniej. Niby nic, a jednak dla domowego budżetu przy małym dziecku każda złotówka robiła różnicę.

Nagle wszyscy zaczęli analizować swoje paski, przelewy z ZUS-u i głowić się, dlaczego kwoty są inne. Ta zmiana była jedną z najbardziej dyskutowanych i, nie ukrywam, frustrujących. W mediach huczało, a na forach dla mam wrzało od pytań i niepewności. Główna zagwozdka brzmiała: czy zasiłek macierzyński jest objęty składką zdrowotną 2022 w każdej sytuacji? Generalnie odpowiedź brzmiała tak, ale na szczęście pojawiło się światełko w tunelu, pewien wyjątek od reguły.

Więc komu właściwie upiekło się z tą składką?

I tu dochodzimy do sedna. W całym tym zamieszaniu rządzący wprowadzili mechanizm, który dla niektórych okazał się zbawienny. Chodziło o ulgę w składce zdrowotnej dla osób z niższymi zasiłkami. Pamiętam, jak z Kasią analizowałyśmy te przepisy. Okazało się, że kluczem do wszystkiego był magiczny próg dochodowy. Wszyscy zadawali sobie pytanie: kto jest zwolniony ze składki zdrowotnej na macierzyńskim 2022?

Otóż, jeśli Twój zasiłek macierzyński w danym miesiącu nie przekraczał kwoty 2900 zł brutto, to składka zdrowotna po prostu nie była od niego pobierana. To było coś! U Kasi zasiłek wynosił około 2800 zł, więc załapała się na zwolnienie. U mnie było trochę powyżej tej kwoty, więc niestety, składkę musiałam płacić w całości. Ta niewielka różnica w zasiłku powodowała realną różnicę w przelewie na konto.

Co ważne, liczył się tylko zasiłek macierzyński. Jeśli miałaś jakieś inne dochody, które były osobno oskładkowane (na przykład z aktywnej działalności gospodarczej), nie wliczały się one do tego limitu. Ulga dotyczyła więc głównie pracownic czy zleceniobiorczyń, których zarobki przed ciążą nie były bardzo wysokie. Także mamy-przedsiębiorcy, które zawiesiły firmę na czas macierzyńskiego, mogły z tego skorzystać, o ile ich zasiłek mieścił się w limicie. To skomplikowało trochę życie osobom, które prowadziły własną działalność gospodarczą i ZUS w ciąży rozliczały na bieżąco. Tak właśnie wyglądało w praktyce to słynne zwolnienie ze składki zdrowotnej na macierzyńskim 2022.

Czy trzeba było składać jakieś wnioski? Na szczęście nie.

Wyobrażacie sobie, że oprócz opieki nad noworodkiem trzeba by jeszcze biegać po urzędach i wypełniać jakieś wnioski? Na samą myśl robi mi się słabo. Na szczęście, w tym jednym aspekcie ustawodawca poszedł nam na rękę. Cały proces był automatyczny.

To płatnik zasiłku – czyli najczęściej ZUS, a czasem pracodawca – miał obowiązek pilnować tego limitu. Co miesiąc sprawdzali, czy kwota brutto Twojego zasiłku przekracza 2900 zł. Jeśli nie, składka nie była potrącana. Jeśli tak, naliczali ją według standardowych zasad. Było to z jednej strony super, ale z drugiej… no wiecie, jak to jest z urzędami, zawsze jest ten dreszczyk niepewności, czy na pewno dobrze wszystko policzyli. Dlatego wiele z nas i tak wolało zerknąć na kalkulator urlopu macierzyńskiego i rodzicielskiego 2022, żeby sprawdzić, czy wszystko się zgadza. To właśnie automatyzacja była kluczowa, jeśli chodzi o warunki zwolnienia ze składki zdrowotnej w ciąży 2022.

Ulga dla mam a składka zdrowotna – dwie różne bajki

Żeby jeszcze bardziej skomplikować sprawę, w 2022 roku pojawiła się też inna ulga, często mylona z tą dotyczącą składki zdrowotnej. Mowa o tak zwanej Uldze dla Matek (PIT-0 dla rodzin 4+). To było zwolnienie, ale z podatku dochodowego, nie ze składki zdrowotnej. I to był zupełnie inny temat!

Mogłaś być zwolniona z podatku dochodowego w ramach tej ulgi, ale jeśli Twój zasiłek przekraczał 2900 zł brutto, to składkę zdrowotną i tak musiałaś zapłacić. I na odwrót – mogłaś nie łapać się na ulgę PIT-0, ale jeśli Twój zasiłek był niski, korzystałaś ze zwolnienia ze składki zdrowotnej. To były dwa niezależne od siebie mechanizmy. Trzeba było dobrze rozumieć, że opodatkowanie zasiłku macierzyńskiego a składka zdrowotna 2022 to były dwie odrębne kwestie. Te wszystkie zmiany pokazały, jak bardzo Polski Ład wpłynął na rozliczenia, zwłaszcza dla przedsiębiorców, gdzie składka ZUS dla przedsiębiorcy w Polskim Ładzie również uległa zmianie.

A co, jeśli ZUS się pomylił? Kilka praktycznych porad z tamtych lat

Przy takim zamieszaniu pomyłki musiały się zdarzyć. Co jeśli ZUS pobrał składkę, a nie powinien, albo odwrotnie? W przypadku nadpłaty, teoretycznie powinna być zwrócona lub zaliczona na poczet przyszłych zobowiązań. W praktyce czasem wymagało to pisania wyjaśnień. W razie niedopłaty, ZUS mógł się upomnieć o zaległości z odsetkami. Dlatego tak ważne było, żeby w miarę możliwości kontrolować swoje rozliczenia.

A co, jeśli sytuacja zmieniła się w trakcie macierzyńskiego? Na przykład w jednym miesiącu dostałaś wyrównanie i Twój zasiłek przekroczył limit? W takim miesiącu składka zdrowotna była już normalnie naliczana. Limit 2900 zł był weryfikowany co miesiąc, osobno dla każdego przelewu. To kluczowa informacja, aby prawidłowo zrozumieć zwolnienie ze składki zdrowotnej na macierzyńskim 2022.

Jeśli do dziś masz wątpliwości co do swoich rozliczeń z 2022 roku, zawsze możesz zajrzeć na oficjalne strony. Najpewniejsze źródła to oczywiście strona Zakładu Ubezpieczeń Społecznych oraz archiwalne komunikaty na stronie Ministerstwa Finansów. Wszystkie ustawy i rozporządzenia można też prześledzić w Internetowym Systemie Aktów Prawnych, choć to już lektura dla wytrwałych.

Co warto zapamiętać z tego całego zamieszania?

Podsumowując te moje wspomnienia z 2022 roku, warto zapamiętać kilka rzeczy. Najważniejsza zasada to ta, że szansę na uniknięcie składki zdrowotnej dawał zasiłek macierzyński nieprzekraczający 2900 zł brutto miesięcznie. To kryterium było kluczowe i co najważniejsze, działało z automatu, bez żadnych wniosków. To było prawdziwe zwolnienie ze składki zdrowotnej na macierzyńskim 2022.

Trzeba też pamiętać, że ulga w składce zdrowotnej i ulga podatkowa PIT-0 to były dwie zupełnie różne sprawy. Polski Ład sporo namieszał, ale znajomość tych kilku podstawowych zasad pozwalała przynajmniej z grubsza zorientować się w sytuacji. Pamiętam, jak pomocny okazał się wtedy kalkulator wynagrodzeń w lipcu 2022, który pomagał zrozumieć, jak te wszystkie zmiany wpływają na to, co faktycznie ląduje na koncie.

Choć mówimy tu o przepisach, które już nie obowiązują w tej formie, to ich zrozumienie może być ważne przy ewentualnych korektach czy sprawdzaniu starych rozliczeń. Mam nadzieję, że to małe podsumowanie trochę rozjaśniło ten skomplikowany temat i pomoże tym, którzy wciąż próbują się w nim odnaleźć.