Ile tak naprawdę zarabiamy? Przewodnik po średnich zarobkach na rękę w Polsce bez owijania w bawełnę

Pamiętam moją pierwszą umowę o pracę. Na papierze widniała całkiem przyjemna kwota brutto. W głowie już przeliczałem, na co to wszystko wydam, jakie plany zrealizuję. A potem przyszedł pierwszy przelew… i szok. Gdzie podziała się prawie jedna trzecia moich pieniędzy? To bolesne zderzenie z rzeczywistością nauczyło mnie jednego: liczy się tylko to, co ląduje na koncie. Zrozumienie, czym są prawdziwe, średnie zarobki na rękę w Polsce, to absolutna podstawa, żeby nie zwariować i mądrze zarządzać swoimi finansami.

Brutto, netto, mediana… o co w tym wszystkim biega?

Żeby w ogóle zacząć rozmowę o kasie, trzeba znać te podstawowe pojęcia. Kwota brutto to ta wielka, ładna liczba z ogłoszenia o pracę. To jest taka obietnica pracodawcy. Ale od tej obietnicy trzeba odjąć cały wór różnych obciążeń. To, co idzie na ZUS (składki emerytalne, rentowe, chorobowe), składka zdrowotna, no i oczywiście zaliczka na podatek dochodowy. Dopiero jak to wszystko zostanie potrącone, dostajemy kwotę netto. To jest właśnie nasza pensja „na rękę”. I to właśnie o niej myślimy, gdy analizujemy średnie zarobki na rękę.

W mediach ciągle słyszymy o „przeciętnym wynagrodzeniu w Polsce”. Brzmi dumnie, ale to pułapka. To zwykła średnia arytmetyczna, którą strasznie zawyżają zarobki małej grupki prezesów i dyrektorów. Wyobraź sobie dziesięć osób w jednym pokoju. Dziewięć zarabia 3000 zł, a jeden prezes 100 000 zł. Średnia wyjdzie kosmiczna i kompletnie oderwana od rzeczywistości. Dlatego znacznie lepszym wskaźnikiem jest mediana. Mediana to kwota, która dzieli wszystkich zarabiających na pół – połowa ma mniej, połowa ma więcej. I, niestety, ta kwota jest zazwyczaj dużo niższa niż głośna średnia krajowa. To ona lepiej pokazuje, jakie są realne średnie zarobki na rękę dla przeciętnego Kowalskiego.

Co mówią oficjalne dane, a co widzimy w portfelach

Główny Urząd Statystyczny co jakiś czas rzuca nam nowe statystyki. Przeciętne wynagrodzenie rośnie! Super, prawda? No, nie do końca. Bo co z tego, że na papierze liczby idą w górę, skoro inflacja zjada te podwyżki na śniadanie. Patrząc na dane, można odnieść wrażenie, że żyjemy w krainie mlekiem i miodem płynącej. A potem idziesz do sklepu i widzisz ceny. Prawda jest taka, że realna siła nabywcza naszych pensji to zupełnie inna historia. Szczególnie dane dotyczące średnich zarobków na rękę w Polsce 2023 pokazały, że mimo nominalnych wzrostów, w portfelach wcale nie zostawało nam więcej.

GUS, niestety, dane o medianie publikuje znacznie rzadziej. A szkoda, bo to by nam otworzyło oczy. Ostatnie dostępne dane pokazały, że mediana jest o kilkadziesiąt procent niższa od średniej. To jest prawdziwy obraz polskiego rynku pracy – wielkie rozwarstwienie dochodów. Dlatego podchodzę do tych oficjalnych danych z dużą rezerwą, bo nijak się mają do tego, co widzę na co dzień u siebie, rodziny czy znajomych.

Polska Polsce nierówna: przepaść w zarobkach

Mówienie o jednolitych średnich zarobkach na rękę w skali całego kraju to jak mówienie, że średnia temperatura w Polsce to 8 stopni – niby prawda, ale co to mówi o upale w lipcu i mrozie w styczniu? Różnice regionalne są gigantyczne. Mój kumpel z małej miejscowości na Podlasiu przeniósł się do stolicy. Robi dokładnie to samo, ale jego średnie zarobki na rękę w Warszawie praktycznie się podwoiły. Oczywiście koszty życia, zwłaszcza najmu mieszkania, też poszły w górę, ale i tak czuje ogromną różnicę.

A branże? To już w ogóle inna galaktyka. Wszyscy słyszeliśmy legendy o zarobkach w IT. I tak, coś w tym jest. To, ile wynosi średnia krajowa netto dla całej populacji, dla dobrego programisty jest często stawką na start. Średnie zarobki na rękę dla programisty to często marzenie dla przedstawicieli innych zawodów. Z drugiej strony mamy branże takie jak gastronomia czy turystyka, gdzie pensje często oscylują w okolicach minimalnej krajowej. Ale to nie tylko IT. Spójrzmy na średnie zarobki na rękę dla pielęgniarki. To praca misyjna, często niewdzięczna, ale na szczęście w ostatnich latach widać, że i tam wynagrodzenia idą w górę, choć droga do europejskich standardów jeszcze daleka. Podobnie jest z innymi specjalistami, na przykład to, ile zarabia architekt, też mocno zależy od miasta i specjalizacji.

Co tak naprawdę wpływa na Twoją pensję?

Na to, ile finalnie dostajesz na konto, wpływa cała masa rzeczy. Po pierwsze, ogólna sytuacja w gospodarce. Galopująca inflacja to temat rzeka. Czujemy ją wszyscy, robiąc codzienne zakupy. Nawet jeśli dostaniesz 10% podwyżki, a ceny wzrosną o 15%, to realnie jesteś w plecy. Frustrujące, prawda? A do tego dochodzą ciągłe zmiany w podatkach. Pamiętacie zamieszanie z Polskim Ładem? Jeden wielki chaos, gdzie księgowi rwali włosy z głowy, a pracownicy do końca nie wiedzieli, ile zarobią. Taka niepewność zabija chęć do planowania czegokolwiek.

No i oczywiście my sami. Nasze umiejętności, doświadczenie, wykształcenie. Dziś nie wystarczy mieć „papierka” z uczelni. Trzeba się ciągle uczyć, zdobywać nowe kompetencje. Średnie zarobki na rękę po studiach mogą być na początku rozczarowujące, ale z każdym rokiem doświadczenia nasza wartość na rynku rośnie. Kluczowe jest też to, na jakiej umowie pracujemy. Inaczej wygląda to na umowie o pracę z pełnym ZUS-em, a inaczej na zleceniu czy B2B, gdzie sam musisz zadbać o podatki i składki. Wtedy warto wiedzieć, jak działa kalkulator B2B vs umowa o pracę.

Jak policzyć, ile kasy dostaniesz na konto?

Próba samodzielnego wyliczenia pensji netto z brutto to droga przez mękę. Cała ta matematyka ze składkami, progami podatkowymi, kosztami uzyskania przychodu… Szczerze? Nie ma co sobie zawracać tym głowy i liczyć na kartce. To zadanie dla masochistów albo księgowych. To jest właśnie moment, w którym pojawia się pytanie: jak obliczyć średnie zarobki na rękę z brutto w prosty sposób?

Na szczęście żyjemy w XXI wieku i są od tego genialne narzędzia. Wystarczy wpisać w wyszukiwarkę hasło kalkulator wynagrodzeń, a wyskoczy mnóstwo stron, które zrobią to za ciebie w kilka sekund. Wpisujesz kwotę brutto, zaznaczasz kilka opcji (np. czy masz ulgę dla młodych) i bach – masz gotową kwotę netto. To naprawdę proste i pozwala uniknąć przykrych niespodzianek przy wypłacie.

My na tle Europy – jest się z czego cieszyć?

Często porównujemy nasze zarobki do tych w Niemczech, Irlandii czy Wielkiej Brytanii i łapiemy się za głowę. Nominalnie, faktycznie, jest przepaść. Nasze średnie zarobki na rękę wyglądają blado przy ichnich. Ale takie proste porównanie jest trochę bez sensu. Jest coś takiego jak parytet siły nabywczej (PPP). Mówiąc po ludzku, chodzi o to, ile realnie kupisz za swoją pensję w danym kraju. I tu już nie wyglądamy tak źle, bo u nas wciąż jest (jeszcze) taniej.

Tylko co z tego, skoro ceny mieszkań w dużych miastach doganiają te zachodnie? Co z tego, że jedzenie jest trochę tańsze, skoro za wynajem kawalerki trzeba oddać pół pensji? To sprawia, że porównanie średnich zarobków na rękę w różnych krajach jest bardzo trudne i często prowadzi do frustracji. Gonimy Zachód, ale mam wrażenie, że ten Zachód ciągle nam ucieka.

Co nas czeka w przyszłości?

Patrząc w przyszłość, można być umiarkowanym optymistą. Eksperci przewidują, że pensje będą dalej rosły, ale pytanie, czy szybciej niż ceny. Walka o dobrego pracownika, zwłaszcza w specjalistycznych branżach, na pewno będzie trwać, co powinno windować średnie zarobki na rękę. Ale wchodzi też nowy gracz – sztuczna inteligencja. Jedni się jej boją, że zabierze pracę, inni widzą w niej szansę. Jedno jest pewne – trzeba będzie się dostosować i uczyć nowych rzeczy, bo świat nie będzie na nas czekał. Ciągłe podnoszenie płacy minimalnej też robi swoje, spłaszczając trochę zarobki, ale dając oddech tym na samym dole drabiny płacowej.

Kilka słów na koniec

Jak widać, temat średnich zarobków na rękę to nie jest prosta sprawa. To cała plątanina statystyk, podatków, regionalnych różnic i osobistych historii. Nie ma jednej odpowiedzi na pytanie, ile zarabia Polak, bo każdy z nas to inna historia. Najważniejsze to mieć świadomość, jak to wszystko działa, żeby nie dać się zaskoczyć jak ja przy pierwszej wypłacie. Sprawdzaj, pytaj, licz (albo daj liczyć kalkulatorom) i planuj. Wiedza to potęga, także ta finansowa. A wiedza o tym, jakie są realne średnie zarobki na rękę w mojej branży i regionie, to pierwszy krok do tego, żeby zawalczyć o swoje.